Een gedegen uitvoering van de financieringsstrategie, met continue aandacht voor bestaande kredietafspraken, is belangrijker dan ooit! Daarnaast mag de waarde van een goede relatie met banken of investeerder(s) niet worden onderschat. Wij leggen uit waarom.
Beschikbaarheid van financiering, normaal gesproken…
Onder normale marktomstandigheden, uitgaande van een stabiele geld- en kapitaalmarkt en (efficiënte) toegang tot uiteenlopende financieringsloketten, wordt de beschikbaarheid van financiering met bijbehorende voorwaarden en condities voor een instelling in hoge mate bepaald door de kracht van haar financiële kengetallen.
Een belangrijk onderdeel daarbij is het oordeel van de banken (en/of de accountant) over de continuïteit van de instelling. De continuïteit komt met name tot uiting in de mate van zekerheid van de toekomstige operationele kasstromen en de zekerheid van de financieringskasstroom.
Vragen die daarbij een rol spelen zijn:
- Wat is het kas-genererende vermogen?
- Zijn er voldoende liquiditeiten beschikbaar de komende periode?
- Lopen er kredietlijnen uit in de komende 12 tot 18 maanden?
- Zijn er herfinancieringsmomenten binnen de portefeuille waar de voorbereidingen nog voor opgestart moeten worden?
- Is er voldoende buffer tussen de vereiste normen van de bankconvenanten en de werkelijke gerealiseerde niveaus of de te verwachten niveaus?
De impact van Covid-19
De Covid-19-crisis maakt duidelijk dat gezonde bedrijfsresultaten uit het verleden geen zekerheid bieden voor het beschikbaar hebben van liquiditeiten in de nabije en verre toekomst. Deze crisis legt een risico bloot dat door vrijwel niemand werd voorzien. Een worst case-scenario, waarbij de omzet voor enkele maanden tot bijvoorbeeld 80% terugvalt, leek surrealistisch maar is helaas voor een grote groep ondernemers en ook zorginstellingen werkelijkheid geworden. Soms is de terugval zelfs nog groter, denk bijvoorbeeld aan activiteiten in de cultuursector, entertainment, horeca of lichamelijke verzorging.
Tegen een risico met een impact als die van Covid-19 kan een instelling zich nauwelijks indekken. De Covid-19-crisis heeft een mondiaal bereik en wordt op diverse schaalniveaus (van lokaal tot mondiaal) bestreden. Dit blijkt ook uit alle maatregelen die landen individueel maar ook op continentaal niveau hebben getroffen. In Nederland spelen de Rijksoverheid en de lokale overheden een cruciale rol in het bestrijden van de discontinuïteit bij bedrijven en instellingen. Voor de zorgsector geldt dat een groot deel van de zorginstellingen in het geval van liquiditeitsproblemen tevens kan terugvallen op de verzekeraars.
Wat kun je als instelling zelf doen?
Een historisch gezonde ontwikkeling van kengetallen is een goede basis voor een succesvolle financieringsaanvraag, maar biedt geen garantie dat financiering daadwerkelijk beschikbaar gesteld wordt. Een gedegen meerjarenbegroting met een kwalitatieve analyse van de belangrijkste kasstromen is minstens zo belangrijk. Het totaal aan kasstromen zal bij voorkeur moeten leiden tot een positieve ontwikkeling van de kengetallen en brengt de financieringsbehoefte en de terugbetaalcapaciteit van de instelling in beeld.
Die kwalitatieve analyse is van belang bij het bepalen van de financieringsstrategie voor de instelling. Dit kan echter niet plaatsvinden zonder ook de kenmerken van de lopende financieringsarrangementen en leningenportefeuille in beeld te hebben en deze te betrekken in de strategie.
Uiteindelijk dient de financieringsstrategie de meest optimale financieringsstructuur voor de instelling te bevatten. Daarbij geldt naar ons oordeel idealiter dat de structuur van de financiering bepalend is voor de selectie (‘long- en shortlist’) van de kredietgever(s) actief binnen het financieringslandschap – en niet andersom. Aan die volgorde wordt in de praktijk snel voorbij gegaan.
De (voor)selectie wordt vergemakkelijkt door proactief ‘investor relationship management’, het consequent onderhouden van de relatie met de huisbank(en) en potentiele geldgevers, binnen het financieringslandschap. Daarbij kan worden gedacht aan het informeren over de financiële ontwikkelingen en nieuwe strategische plannen.
De voordelen van actief relatie-onderhoud zullen waarschijnlijk tot uiting komen bij de financiering van omvangrijke investeringsprogramma’s, in tijden van relatieve schaarste van aanbieders en, nog sterker, in tijden van crisis.
Financieringslandschap in de afgelopen jaren
Het financieringslandschap voor publieke instellingen heeft de afgelopen decennia een aantal veranderingen ondergaan. Als gevolg van de kredietcrisis (2008 – 2011) veranderde het financieringslandschap significant. De commerciële- en sectorbanken verstrekten, door de Basel-richtlijnen, minder financiering. De markttoeslag werd structureel een onderdeel van de rentecoupon. De financieringsvoorwaarden voor kredietnemers, gesteld door de banken, werden strenger en de totale uitzetting per tegenpartij per bank daalde. Kredietgevers vormden een consortium met clubdealcontracten om het tegenpartijrisico te kunnen delen en om aan de financieringsbehoefte van de kredietnemer te kunnen voldoen. Hierdoor was de keuze voor een instelling uit het aantal aanbieders van financiering niet zelden beperkt. In financieringstrajecten was het immers niet altijd mogelijk om een tweede consortium van banken te vormen, waardoor van gezonde marktwerking geen sprake was. Dit resulteerde in hogere kredietopslagen.
De kredietcrisis was aanleiding voor een gestage zoektocht naar alternatieven voor de traditionele financiers en financieringsvormen. Voorbeelden zijn de ‘zorgobligatie’ en het ophalen van vreemd vermogen bij investeerders met behulp van een rating. Echter, het aantal financieringstrajecten dat tot stand kwam met behulp van een zorgobligatie of een rating is vooralsnog beperkt.
Vanaf de tweede helft van 2015 heeft namelijk een verruiming van beschikbare middelen bij banken door het opkoopprogramma van de ECB plaatsgevonden. Deze verruiming resulteerde in ruimere beschikbaarheid van financiering en een verdere daling van de renteniveaus op de kapitaalmarkt. Die daling was al ingezet in 2008, het eerste jaar van de kredietcrisis.
"De kredietcrisis was aanleiding voor een gestage zoektocht naar alternatieven voor de traditionele financiers en financieringsvormen."
Naast de geldverruiming door het opkoopprogramma was de toegenomen betrokkenheid van de Europese Investeringsbank (EIB) een belangrijke factor bij de beperkte doorbraak van nieuwe initiatieven. De EIB had het landschap voor de zorginstellingen (ziekenhuizen) reeds betreden in 2005, hoofzakelijk voor ‘academische ziekenhuizen’ maar is vanaf 2017 vooral ook betrokken bij de financiering van ‘topklinische ziekenhuizen’, ‘algemene ziekenhuizen' en universiteiten.
Ingegeven door de geldverruiming zijn commerciële- en sectorbanken de afgelopen jaren in toenemende mate in staat geweest om niet in consortiumverband maar bilateraal leningen te verstrekken met hogere hoofdsommen per tegenpartij. Dit, in combinatie met de sterkere aanwezigheid van de EIB en, waar mogelijk, een rol voor bijvoorbeeld het Waarborgfonds voor de zorgsector of Waarborgfonds MBO, zorgde de afgelopen twee tot drie jaar voor de meeste instellingen voor een toereikend financieringslandschap. Een landschap met voldoende mate van diversificatie, keuzevrijheid voor de kredietnemer en aantrekkelijkere kredietopslagen dan de jaren daarvoor. Een dergelijk landschap is geen vruchtbare voedingsbodem gebleken voor nieuwe financieringsvormen.
Het financieringslandschap na Covid-19
Het effect van de huidige Coronacrisis op het landschap voor de komende periode is helaas nog niet duidelijk. Dit doet een extra beroep op het improvisatievermogen van de treasurers met een financieringsopdracht. Banken zijn momenteel druk in de weer om bedrijven en instellingen in acute liquiditeitsnood te voorzien van overbruggingskredieten of om hen tijdelijk uitstel van aflossingen en rente te verlenen. Een aantal bankloketten is alleen open voor de eigen klanten en sommige melden proactief dat aanvragen voor uitbreidings- of vervangingsinvesteringen langere doorlooptijden kennen. Een positief signaal is wel dat lopende financieringstrajecten, waar Zanders zicht op heeft, voortgang blijven maken. De huidige crisis kan aanleiding zijn om financiering op basis van een rating en/of via obligaties opnieuw te verkennen.
Tot slot
Door de onzekerheid op de financieringsmarkt, veroorzaakt door de coronacrisis, en het beroep dat momenteel wordt gedaan op de banken, is het raadzaam dat treasurers op tijd starten met de voorbereidingen van een financieringstraject. Daarbij is het, onder het adagium ‘spreid je kansen’, verstandig om ‘nieuwe’ potentiele financiers tijdig en gericht te informeren over investerings- en financieringsplannen om zo hun appetite te polsen.