Wellicht wordt het monitoren van de ontwikkeling van de liquiditeit ook in uw organisatie als een zuiver operationele aangelegenheid beschouwd. Wie echter verder kijkt, realiseert zich dat liquiditeit een belangrijke strategische component met zich meedraagt en een goede prestatie-indicator is.
Wanneer er een positieve operationele kasstroom wordt gerealiseerd, is het voor een onderneming makkelijker om te investeren in bijvoorbeeld overnames, vaste activa en innovatie. Daarentegen kan een negatieve operationele kasstroom een indicatie zijn dat het voortbestaan van een organisatie op termijn mogelijk in gevaar is. Daarom is een betrouwbare kasstroomprognose van strategisch belang voor elke organisatie en verdient deze ook op bestuurdersniveau aandacht.
In een van onze andere artikelen over kasstroomprognoses ligt de focus op de informatie, processen en systemen die nodig zijn om tot een nauwkeurige kasstroomprognose te komen. In dit artikel richten we ons op de strategische kant; welke stakeholders, afspraken en stuurmogelijkheden spelen een rol om ook op de langere termijn grip op de kasstromen te hebben en houden?
Stakeholders
Op de lange termijn over voldoende liquide middelen beschikken betekent uiteindelijk continuïteit voor de onderneming. Intern is hier behalve de directie (Raad van Bestuur) ook de Raad van Commissarissen (RvC) verantwoordelijk voor. Grote investeringen dienen vaak door beide te worden goedgekeurd. Zij zullen daarom goed en tijdig geïnformeerd willen worden over de verwachte ontwikkeling van de liquiditeitspositie op de korte en langere termijn. Als er een tekort aan cash dreigt, speelt immers bestuurdersaansprakelijkheid een rol. De directie mag geen nieuwe verplichtingen aangaan wanneer zij in redelijkheid kan vermoeden dat de huidige crediteuren (op korte termijn) niet betaald kunnen worden.
In sommige gevallen kan er sprake zijn van een publieke aandeelhouder. Voor hen is inzicht in de kasstromen en de ontwikkeling van de liquide middelen van groot belang. Immers, als een tekort aan cash dreigt, kijkt men vaak als eerste naar de aandeelhouder om dit aan te vullen.
Daarnaast heeft een onderneming te maken met externe stakeholders. De belangrijkste zijn vaak de financiers en de accountant. Financiers kunnen banken zijn, maar ook ministeries (via schatkistbankieren) of zorgkantoren (bekostiging). De financiers monitoren de financiële gezondheid van de onderneming meestal via verschillende ratio’s en convenanten. De liquiditeitspositie is daarbij zeer relevant omdat dit onder meer een indicatie geeft van de mate waarin de organisatie in staat is om de uitstaande lening(en) terug te betalen.
Tot slot volgt de controlerende externe accountant de liquiditeitspositie met bovengemiddelde interesse, omdat zij bij de controle op de jaarrekening onder andere een continuïteitsverklaring dient af te geven. Dit kan alleen als er voor minimaal 18 maanden vooruit sprake is van voldoende liquide middelen om aan de lopende verplichtingen te voldoen.
Afspraken
Interne afspraken richten zich vooral op de frequentie, timing en het type kasstroomprognose. In rustige, voorspelbare tijden met een ruime liquiditeitsbuffer worden hier andere eisen aan gesteld dan in onzekere, roerige tijden. Dit vergt daarom een andere inrichting van de organisatie. In rustige tijden en wanneer er geen sprake is van grote investeringsplannen, is een goed inzicht in de liquiditeitspositie ook van belang, omdat dit invloed heeft op bijvoorbeeld de hoeveelheid aan te trekken financiering of het uitzetten van gelden.
Toch hoeft de frequentie van het maken van een prognose in dat geval niet wekelijks te zijn, luistert de timing minder nauw en volstaat de indirecte methode (hierbij vloeien de kasstromen voort uit de W&V-rekening en de balans. Volgens deze methode worden dus ook de casheffecten van balansmutaties meegenomen). Ook hoeft de rapportage naar bestuurders minder frequent plaats te vinden. Echter, als de onderneming in zwaar weer verkeert, is dit niet voldoende en zal de frequentie van de prognose en de rapportages omhoog moeten, is de timing van wezenlijk belang en dient waarschijnlijk de directe methode toegepast te worden. Bovendien zal de tijdshorizon langer zijn.
"Naast het maken van afspraken om kasstromen inzichtelijk te maken, is het minstens zo belangrijk om te weten welke instrumenten een bestuurder heeft om een tekort aan liquide middelen te voorkomen."
Het vermogen om extra financiering aan te trekken, wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate waarin de organisatie in staat is om het nodige inzicht in, en de juiste onderbouwing van, de kasstromen te geven, uitgaande van voldoende terugbetaalcapaciteit. Dit betekent dat er extra aandacht moet worden besteed aan de inrichting van de processen, de onderlinge communicatie en de kwaliteit van de beschikbare data. Weliswaar zijn dit zaken die in het operationele proces geregeld moeten worden, maar vaak gaat dit niet vanzelf. Het is daarom wenselijk om als bestuurder een vinger aan de pols te houden en de voortgang op dit vlak op zijn minst te bespreken met de verantwoordelijke manager(s).
Ook is het goed om als bestuurder op de hoogte te zijn van de belangrijkste afspraken in de financieringscontracten. Bijvoorbeeld: wanneer dienen de (un)audited jaarcijfers of de berekening van de bankconvenanten te worden aangeleverd; wat zijn de gevolgen van het breken van de convenanten; welke voorwaarden gelden voor het verkrijgen van een waiver? Hoewel er een heel proces aan voorafgaat, is het goed om te realiseren dat in het ergste geval het niet nakomen van bepaalde verplichtingen uit het contract kan leiden tot een event of default, en uiteindelijk zelfs een financiering die opeisbaar is.
Stuurmogelijkheden
Naast het maken van afspraken om kasstromen inzichtelijk te maken, is het minstens zo belangrijk om te weten welke instrumenten een bestuurder heeft om een tekort aan liquide middelen te voorkomen. Voordat hierover met financiers of eventuele aandeelhouders wordt gesproken, leert de ervaring dat deze vaak als eerste zullen eisen dat er scherp wordt gekeken naar de kosten en opbrengsten. Daarnaast kan er buiten de organisatie gekeken worden naar extra financiering door banken of een ministerie.
Indien aanwezig kan een aandeelhouder om extra vermogen worden gevraagd. Welke eerst benaderd dient te worden, is wederom afhankelijk van de situatie. In tijden van onzekerheid, of wanneer de financiers een flink bedrag hebben gefinancierd (dit kan met de net debt/EBITDA of Loan to Value worden bepaald), is het gebruikelijk om eerst naar de mogelijke aandeelhouders te stappen.
Immers, financiers zullen door de onzekerheid over de toekomst of de hoogte van hun huidige exposure niet erg genegen zijn om extra geld in de onderneming te stoppen. Van belang hierbij is om de aandeelhouder tijdig te informeren en op de hoogte te houden in de reguliere rapportagecyclus. Om te voorkomen dat zij verrast worden, dienen zij bij elke ontwikkeling met mogelijk een grote impact direct te worden geïnformeerd. Gaat het de onderneming voor de wind en zijn er investeringen nodig om bijvoorbeeld de groei te faciliteren, dan kan er eerst met de financiers gesproken worden. Of zij bereid zijn aanvullend te financieren, is van meerdere factoren afhankelijk (zoals de aard van de investeringsplannen en de hardheid van de aangeleverde prognoses), maar de grondhouding zal dan vaak positief zijn.
Conclusie
Het belang van inzicht in de ontwikkeling van de kasstromen is niet zuiver een operationele aangelegenheid. Kasstromen spelen een belangrijke rol in de continuïteit en flexibiliteit van de onderneming, het vermogen om te investeren, het tijdig signaleren van risico’s en het bepalen van de waarde van de onderneming. Om deze redenen verdienen kasstromen aandacht op bestuurdersniveau. Om goed inzicht te verkrijgen, spelen de relatie met de interne en externe stakeholders, de gemaakte afspraken met de financiers en de maatregelen om bij te sturen een belangrijke rol. Bij al deze zaken zijn tijdigheid, voorspelbaarheid en nauwkeurigheid de sleutel tot continuïteit, en daarom van belang voor een bestuurder. Het is raadzaam om hier continu in te investeren en aandacht aan te geven.